از توهم طراحی تا تجربه‌ی واقعی خلاقیت: چرا طراحی از مدل زنده راه نجات توئه؟
سال‌ها پیش، منم مثل خیلی از هنرجوهای دیگه، مسیرم رو با طراحی از روی عکس شروع کردم. هر روز می‌نشستم پای یه تصویر پرتره یا فیگور از پینترست، با دقتِ زیاد سایه‌ها رو کپی می‌کردم، خطوط رو مو به مو درمی‌آوردم و وقتی کار تموم می‌شد، حس خوبی هم داشتم. اما… نه یه حس واقعی. یه چیزی ته دلم انگار می‌گفت این، اون چیزی نیست که باید باشه. یه جای کار می‌لنگید.
با خودم می‌گفتم شاید چون تازه‌کارم، هنوز اون لذته‌ی واقعی نیومده. ولی بعدها که با طراحی از مدل زنده آشنا شدم، فهمیدم قضیه چیز دیگه‌ایه. فهمیدم اون چیزی که اسمش رو گذاشته بودم «رضایت»، در واقع فقط یه رضایت موقتی و سطحی از نتیجه‌ی ظاهری کار بوده – نه یه حس عمیق از خلاقیت و رشد واقعی.
اولین برخوردم با مدل زنده
برمی‌گردیم به بهمن ۱۳۹۶، اولین جلسه‌ی کلاس طراحی مدل زنده. مدرس گفت: «امروز فقط یه کوزه بکشین.» شاید ساده به نظر بیاد، ولی برای من که تا اون موقع فقط از روی عکس کار کرده بودم، کشیدن همون یه کوزه تبدیل شد به یه مأموریت غیرممکن.
کوزه اون‌جا بود، نور طبیعی از پنجره می‌تابید، سایه‌ها دائم تغییر می‌کردن، و من مات و مبهوت فقط نگاه می‌کردم. هیچ ایده‌ای نداشتم از کجا شروع کنم، چطوری فرم رو ببینم، چطوری دستمو حرکت بدم.
ولی در عین حال، یه چیزی فرق داشت. یه حس واقعی، زنده، شفاف. اون کوزه برام یه عکس نبود، یه شیء واقعی بود. حضورش سنگین بود، نورش خاص بود، و مهم‌تر از همه: من مجبور بودم خودم تصمیم بگیرم.
اون روز شاید نتونستم کوزه‌رو درست دربیارم، ولی یه چیز دیگه گرفتم – حس حضور، حس آفرینش، حس دیدن واقعی. اون‌جا بود که اولین بار فهمیدم طراحی فقط کشیدن نیست، یه جور دیدنه. یه جور فکر کردنه.
علم چی می‌گه؟
تا این‌جا فقط تجربه‌ی شخصی بود. ولی بعدها که شروع کردم به تحقیق درباره آموزش طراحی، دیدم پژوهش‌های علمی هم دقیقاً همینو می‌گن.
دکتر داگلاس دی‌پریستو از دانشگاه تنسی در سال ۲۰۱۹ تحقیقی انجام داد و نشون داد که دانشجویانی که طراحی مشاهده‌ای (از طبیعت یا مدل زنده) تمرین می‌کنن، درک فضایی و تجسم سه‌بعدی‌شون رشد بسیار بیشتری داره نسبت به اونایی که فقط از روی عکس یا منابع دیجیتال کار می‌کنن.
در همین راستا، کیت ویلیامز از دانشگاه هنرهای لندن (UAL) تو پژوهش سال ۲۰۲۰ش نشون داد که طراحی زنده باعث افزایش دقت در مشاهده، حافظه‌ی بصری و قدرت تفسیر تصویری می‌شه. یعنی شما فقط خط نمی‌کشی – بلکه یاد می‌گیری دنیا رو بهتر ببینی.
دکتر رابرت مک‌کیم از دانشگاه استنفورد هم در کتاب معروفش “Experiences in Visual Thinking” تأکید می‌کنه که طراحی مشاهده‌ای مهارتیه که نه فقط دیدن، بلکه تفکر خلاق، تصمیم‌گیری سریع و درک ساختار رو به هنرجو آموزش می‌ده.
کپی از عکس = توهم مهارت؟
وقتی از روی عکس طراحی می‌کنی، در واقع داری یه تصویر تخت دو‌بعدی رو کپی می‌کنی. دوربین قبلاً تصمیم گرفته نور از کجا بیاد، زاویه چطوری باشه، همه چیز رو فریز کرده. تو فقط داری خطوط آماده رو دنبال می‌کنی. این کار ممکنه یه تصویر چشم‌نواز بهت بده، اما مغزت چیزی یاد نمی‌گیره.
به قول نورمن کراکفورد از دانشگاه یورک: “کپی‌کاری از روی عکس می‌تونه ما رو در توهم توانایی نگه داره، ولی طراحی زنده، آینه‌ایه که مهارت واقعی‌مون رو بهمون نشون می‌ده.”
تو طراحی زنده، مدل ممکنه تکون بخوره، نور تغییر کنه، ژست عوض بشه. و تو باید سریع تصمیم بگیری: چه چیزی مهم‌تره؟ فرم کلی یا جزئیات؟ این فرآیند مغزتو درگیر می‌کنه. بهت جرأت می‌ده. بهت یاد می‌ده که طراحی فقط یه مهارته، نه یه بازتولید مکانیکی.
چه اتفاقی برات می‌افته اگه از عکس فاصله بگیری؟
- دیدت باز می‌شه
- قدرت تجسم فضایی‌ت رشد می‌کنه
- حافظه‌ی بصری‌ت قوی‌تر می‌شه
- خلاق‌تر می‌شی، چون از خودت سؤال می‌پرسی و انتخاب می‌کنی
- اعتمادبه‌نفست بالا می‌ره، چون واقعاً داری «می‌سازی»، نه فقط تقلید می‌کنی
جمع‌بندی شخصی
برای من، طراحی از مدل زنده فقط یه تمرین نبود؛ یه تجربه‌ی درونی بود. یه جور آشتی با خودم، با دنیای واقعی، با لحظه. هر بار که از روی مدل زنده طراحی می‌کنم، حس می‌کنم واقعاً زنده‌ام.
اگه تو هم حس می‌کنی توی طراحی یه چیزی کمه… اگه از کپی خسته شدی… اگه دنبال حس خلاقیت و آفرینشی… پیشنهاد می‌کنم یه بار با مدل زنده کار کنی. شاید اون چیزی که دنبالش بودی، پشت همون مدلی باشه که جلوی چشمت نشسته.
طراحی از زندگی واقعی، یعنی یاد گرفتن دوباره‌ی دیدن. و این دیدن، همون چیزیه که از ما یه هنرمند واقعی می‌سازه.
دیدگاهتان را بنویسید